Ön çapraz bağ sorunları nelerdir?
Ön çapraz bağ sorunları nasıl tedavi edilir?
Diz Ekleminde Hangi Bağlar Bulunur?
Diz eklemi yüklenmiş olduğu görevler nedeniyle kemik yapısının sağlamlığı yanında bağ dokusunun da kuvvetle desteğine ihtiyaç duyar. Diz eklemine bu desteği sağlamakta etkili dört ana bağ yapısı bulunur: Ön ve arka çapraz bağlar, iç ve dış yan bağlar. Diz eklemi bağ yaralanmaları spor travmalarında en sık karşımıza sıkan sorunlardır.
Ön Çapraz Bağ Yırtığı Nedir?
Ön çapraz bağ diz eklemi içinde bulunan, önden arkaya doğru uzanan, Önde tibia arkada femura yapışan ve bu iki kemiğin öne arkaya aşırı hareketine mani olan, ve kemiklerin birbiri üzerinde dönme hareketi kısıtlayan kalın ve kuvvetli bir bağdır. Genellikle yere sabit basan bacaktaki dizin dönmesiyle yırtık oluşur. Futbolcular şut çekerken topa vurdukları bacak değil yerde sabit duran bacaktaki diz sakatlanır. %80 oranında spor yaralanması olarak karşımıza çıkar ancak, trafik kazası, çarpma, düşme gibi travmalar da ön çapraz bağı yaralayabilir. Genellikle travmatik olaylar sonucunda yaralanan ön çapraz bağlar, kişide yoğun ağrı hissine ve hareket kısıtlılığına neden olmaktadır.
Yüksek eforlu sporlarda kaslarda ve diğer dokularda açığa çıkan enerji de oldukça yüksektir. Bu nedenle herhangi bir ters hareket ya da düşme çarpma ve burkulma gibi travmatik olaylar ön çapraz bağların yaralanmalarına neden olmaktadır. Ayrıca uygun olmayan spor araç gereçleri, spor yapılan zeminin elverişsiz olması, kas gücünün yeterli olmaması gibi sebeplerden de ön çapraz bağ yırtığı gelişebilmektedir.
Ön Çapraz Bağın Yaralanma Belirtileri Nelerdir?
Ön çapraz bağların yaralanma anında kişi yüksek derecede bir acı duymaktadır. Ani bir yaralanma türü olan ön çapraz bağ yaralanmasında hasta ani bir kopma hissi ve kopma sesi duyar. Kopma hissiyle birlikte aşırı ağrı ve ani, şişlik gelişir. Dizde hareket kısıtlılığı gelişir, hasta dizini hareket ettirmek istemez ve oyuna devam edemez.
Zamanla dizdeki şişlik ve ağrı kendiliğinde geçer. Fakat küçük bir zorlamada diz tekrar dönecekmiş hissiyatı geçmez, dizin tekrar burkulması olasıdır ve bu tekrarlayan burkulmalar dizde menisküs ve kıkırdak yaralanmalarına yol açabilir. Zamanla hastada, kararsızlık hissi veya ağırlık taşıma ile dizde boşalma hissi ve yürürken rahatsızlık gelişir. Ön çapraz bağın tamiri yapılmadan, kişi spor yapamaz. Tedavi ertelendikçe dizdeki hasar artar.
Ön Çapraz Bağ Yırtıkları Nasıl Teşhis Edilir?
Ön çapraz bağ yaralanmalarında doktor muayenesi önemli yer tutmaktadır. Spor yaralanmaları ve diz cerrahisi konusunda uzman ortopedi ve travmatoloji doktoru yaralı dizin tüm yapılarını kontrol ederek yaralanmamış dizle karşılaştıracaktır. Dizde çok ağrı yaşandığı durumlarda ilk muayene yeterli muayene yapılamayabilir. Ancak gelişen görüntüleme yöntemleri ve giderek yaygınlaşan manyetik resonans görüntüleme yöntemleri yardımı ile yaralanma sonrası oluşan değişiklikler hemen tespit edilebilmekte, özellikle eşlik eden menisküs ve kıkırdak lezyonlarına kolayca tanı konabilmektedir. Doktor muayene sırasında dize bazı özel pozisyonlarda testler uygulayarak yaralanmanın derecesini belirleyebilir.
Ön Çapraz Bağ Yaralanması Tedavisi
Tedavide takip edilecek yol ön çapraz bağlarda yaşanan yaralanmanın seviyesine bağlıdır. Spora devam edecek aktif kişilerde ve özellikle genç yaştaki hastalarda ön çapraz bağ yırtığının tedavi seçeneğinin cerrahi olduğu unutulmamalıdır. Ön çapraz bağ yaralanması hastanın günlük hayatında önemli şikayetlere yol açmıyorsa ve kişi spordan uzak durmaya karar vermişse cerrahinin dışında tedavilere başvurulabilir.
Ön çapraz bağ yaralanması ameliyatsız tedavi
Dinlenme: Ön çapraz bağ yaralanmalarında dizi dinlendirmek ağrı ve şişliğe iyi gelmektedir.
Buz tedavisi: Günde birkaç kez, 20-25 dakikayı geçmeyecek şekilde uygulanan buz terapisi olumlu sonuçlar verebilmektedir.
Bandaj: Şişlik ve ağrılar için diz uygun bir bandaj ile sarılabilir.
Yükseklik: Dinlenme esnasında şişliği azaltmak için bacak yastık koyularak kalp seviyesinin üzerine kaldırılabilir.
Fizik Tedavi: Dizdeki şişlik ve ağrıların azalmasıyla fizik tedavi başlanabilir. Özel egzersizlerle dize fonksiyon kazandırılırken dizi destekleyen kaslar güçlendirilir. Ön çapraz bağ yaralanması yaşamasına rağmen aktif spor yapmayan kişiler ile ameliyatı önlemek veya geciktirmek isteyen hastalar fizik tedaviyle; ağrı ve şişlik azaltılabilir, eklem hareket açıklığını normalleştirilir, diz ve dizi destekleyen kaslar güçlendirilir, çeviklik ve denge geliştirilir, yeniden yaralanma ihtimali en aza indirilebilir.
Ön çapraz bağın tedavisi genelde cerrahidir. Kişi genç ise, sporla ilgiliyse ameliyat olması gerekebilir. İleri yaştaki kişilerde ise yaralanma hayat konforunu ciddi şekilde engellemiyorsa cerrahi tedavi yapılmayabilir. Doktor değerlendirmelerini yaptıktan sonra kararı hastayla ortaklaşa verecektir.
Ön çapraz bağın ameliyatsız tedavisi: Kas güçlendirici egzersizler yapılmalı, koruyucu dizlikler kullanılmalıdır.
Ön çapraz bağ ameliyatı: Ön çapraz bağ yaralanmalarında daha güvenli ve konforlu olan artroskopik cerrahi yöntemini tercih edilir. Dizin önünden açılan 6-8 milimetrelik 2 delik ile diz eklemine ulaşılır ve bu deliklerden kamera yerleştirilerek diz içi görüntülenir. Eski ve kopuk bağ temizlenerek bağın yapışma yerlerine kemik tüneller açılır. Dizin iç kısmından alınan bağlar işlemden geçirilerek hazırlanır ve bağ bu tünellerden geçirilerek tespit edilir.
ÖN ÇAPRAZ BAĞ YARALANMALARI HAKKINDA SIK SORULAN SORULAR
Hangi Sporlarda Ön Çapraz Bağ Yaralanma Riski Daha Fazladır?
Ön çapraz bağ yaralanmaları sadece temas yaşanan sporlarda yaşanmamaktadır. Futbol, basketbol, tenis, voleybol, kayak, jimnastik, dans gibi sporlar önde yer almaktadır. Ön çapraz bağ yaralanması yaşayan sporcular daha önceki seviyelerine dönebilmek için cerrahi operasyonlarla karşı karşıya kalabilmektedir. Ön çapraz bağ yaralanmaları birçok başarılı sporcunun kariyerini sonlandırabilmektedir.
Ön Çapraz Bağ Yaralanmalarında Hangi Doktora Gidilmelidir?
Daha çok aktif spor yapan kişilerde görülen ön çapraz bağ yırtıkları her yaşta yaşanabilmektedir. Ön çapraz bağ yaralanmalarında Ortopedi ve Travmatoloji uzmanına başvurulmalıdır. Ön çapraz bağ yırtıklarının tedavisinde cerrahi yöntemler kullanılabilmektedir. Aktif hayata ve spora devam edecek kişilerin özellikle spor yaralanmaları ve diz cerrahisi konusunda uzmanlaşmış Ortopedi ve Travmatoloji uzmanlarını tercih etmesi gerekmektedir.
Çocuklarda Ön Çapraz Bağ Yaralanmalarında Ameliyat Yapılmalı mıdır?
Ön çapraz bağ yırtıklarında rekonstrüksiyon ameliyatı, genç, aktif insanlar için standart tedavidir. Ancak çocuklarda ameliyat kararı almadan önce detaylı bir değerlendirme önemlidir. Önceki yıllarda çocuklarda yaşanan ön çapraz bağ yaralanmalarında ameliyat son çare olarak değerlendirilmekteydi. Ön çapraz bağ yaralanmalarında gerçekleştirilen ameliyatlarda, çocukların büyüme kıkırdaklarının zarar görme ihtimali bacakta kısalık veya açısal bozukluklar gelişme riski yaratabilmekteydi.
Ancak çocuklarda tedavi edilmeyen ön çapraz bağ yaralanmalarının ciddi kıkırdak hasarları ve menisküs yaralanmalarına yol açtığının görülmesi üzerine cerrahi tedavi ön plana çıkmaktadır. Çocuklarda gerçekleştirilen ön çapraz bağ yırtıklarının cerrahi tedavisinde deneyimli ortopedi ve travmatoloji doktorunun büyüme kıkırdaklarına zarar vermeden ameliyatı gerçekleştirmesi önemlidir.
Deneyimsiz ellerde gerçekleştirilen ön çapraz bağ ameliyatı çocuklarda büyüme plakasının kapanmasına ve ileride hizalama deformitelerinin yaşanmasına yol açabilmektedir.
Ön Çapraz Bağ Ameliyatlarından Sonra Fizik Tedavi Gerekli midir?
Ön çapraz bağ ameliyatlarından sonra en önemli ama çok sık ihmal edilen konularan birisi rehabilitasyon dönemidir. Ameliyat sonrası iyi bir rehabilitasyon dönemi hem ameliyat başarısını artırmakta hem de spora daha çabuk bir dönüş sağlamaktadır. Deneyim bir ortopedi ve travmatoloji doktoru veya spor fizyoterapisti rehberliğinde gerçekleştirilecek fizik tedavi süreci; diz hareketini, kuvveti, gücü ve dayanıklılığı sağlamaktadır.
Ayrıca, belirli spor veya fonksiyonel ihtiyaçların için kişiselleştirilmiş denge veya çeviklik gibi eğitimler de olumlu sonuçlar vermektedir.
Ön Çapraz Bağ Ameliyatlarının Riski Var mıdır?
Deneyimle ortopedi ve travmatoloji doktorlarının gerçekleştirdiği ön çapraz bağ Artroskopi ameliyatlarında başarı oranı oldukça yüksektir. Ön çapraz bağ ameliyatlarında yaşanan başarısızların en önemli sebebi cerrahi sırasında yapılan teknik hatalardır. Uygun olmayan rehabilitasyon dönemi de başarısız sonuçlara neden olabilmektedir. Ön çapraş bağ ameliyatlarının riskleri;enfeksiyon, kalıcı ağrı, diz sertliği ve yaralanmadan önceki aktivite seviyene dönme zorluğu olarak sıralanabilir.
Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Acil Bir Ameliyat mıdır?
Ön çapraz bağ yaralanmasıyla birlikte menisküs yırtığı veya dizde farklı sorunlar yaşanmamışsa ameliyat acil değildir. Ameliyattan önce rehabilitasyon dönemi iyi geçirilmelidir. Ameliyatın zamanlaması diz cerrahisinde uzman ortopedi ve travmatoloji doktoru tarafından belirlenmelidir. Geciktirilen ön çapraz bağ ameliyatları menisküs ve kıkırdak zedelenmelerine zemin hazırlayabilir.
Artroskopik Ön Çapraz Ameliyatları Kaç Saat Sürmektedir?
Ön çapraz bağ ameliyatları yırtığın büyüklüğü ile beraberinde menisküs veya dizde farklı bir problem oluşup oluşmamasına göre farklılık göstermektedir. Tek demet ön çapraz bağ ameliyatı yaklaşık olarak 40 dakika ile 1 saat arasında sürmektedir.
Ön Çapraz Bağ Yaralanmalarının Bitkisel Tedavisi Var mıdır?
Ön çapraz bağ yırtıklarının tedavisinde bitkisel yöntemlerin yeri bulunmamaktadır. Tüketilecek besinlerin ön çapraz bağlarda yaralanmanın önüne geçmesi veya yaralanma gerçekleştiği zaman tedavi etme özelliği bulunmamaktadır.
Ön Çapraz Bağ Yırtığı Tedavi Edilmezse Nelere Yol Açabilir?
Tedavi edilmeyen ön çapraz bağ yırtıkları dizde geri dönüşü mümkün olmayan hasarlara neden olabilir. Menisküs ve diz eklem kıkırdağının anormal yük altında kalması kireçlenmelere zemin hazırlamaktadır. Ayrıca dizdeki diğer bağlar da zamanla zedelenmektedir.
Ön çapraz bağ ameliyatından sonra koltuk değneği kullanılır mı?
Artroskopik ön çapraz bağ ameliyatlarının ertesi günü hasta koltuk değneği desteği ile ayağa kaldırılır. Ameliyatın ertesi günü dizde germe ve bükme egzersizlerine başlanmalıdır. Dizde yeterli güç sağlanana kadar yaklaşık 3-4 hafta koltuk değneği kullanılabilir bu gereksinim hastaya, yaralanmanın özelliğine ve eşlik eden lezyonların varlığına göre süre olarak değişebilir. Yan bağlarda bir yaralanma olmadığı durumlarda ön çapraz bağ ameliyatlarından sonra dizlik kullanılmasına ve alçıya gerek yoktur.
Ön Çapraz Bağ Yaralanmasından Sonra Ne zaman Spora Dönülebilir?
Profesyonel sporcular ön çapraz bağ ameliyatlarından sonra spora dönmekte zorlanabilmektedir. Genel olarak sporcuların güvenli spora dönmeleri 8 ay veya daha uzun sürebilmektedir. Ortopedi ve Travmatoloji doktoru veya fizyoterapist, dizin stabilitesini, gücünü ve fonksiyonunu çeşitli aralıklarla spor aktivitelerine dönmeye hazır olduğunu ölçmek için testler uygular.
Ön çapraz bağ yaralanması yaşayan bir sporcunun üst düzey aktiviteye tekrar dönüş yapmadan performans testlerinden yararlanılması önemlidir. Hazır olmadan tekrar üst düzey aktiviteye geçilmesi daha ciddi sorunlara zemin hazırlayabilmektedir.
Spora başlamadan önce; dizde şişlik olmamalı, ağrı yaşanmamalı, gerçekleştirilen kas ve kuvvet testlerinde yaralı dizin yeterli güce ulaştığından emin olunmalı, sürat ve çeviklik yeterli seviyede olmalıdır.
Ön Çapraz Bağ Yaralanması Yaşanmaması İçin Nelere Dikkat Edilmelidir?
Yapılan spora göre uygun egzersizlerin yapılması ön çapraz bağ yaralanmalarının önüne geçebilmektedir. Bacak, kalça, pelvis, alt karın bölgesi kaslarını güçlendirici egzersizler yaralanmalara karşı faydalı olabilmektedir. Dönme, ani duruş, sıçrama ve yere düşme konusunda teknik eğitimler de ön çapraz bağ yaralanmalarına karşı etkili eğitimlerdir.
Dizlik takmanın ön çapraz bağ yaralanmalarını önlediği veya ameliyat sonrası tekrarlayan yaralanma riskini azalttığı bilimsel olarak kanıtlanmamıştır.
PRP ve Kök Hücre Uygulamalarının Tedavide Yeri Var Mıdır?
Kanıta dayalı bilimsel veriler ışığında günümüz bilgi ve teknolojisi ile kanıtlanmış yeri ve faydası yoktur.